Սովետական Հայաստանում Հայոց Ցեղսապանության վերաբերյալ իշխել է լռություն: ԽՍՀՄ ղեկավարությունը Թուրքիայի հետ պայմանավորվածություն էր ձեռք բերել թույլ չտալու Հայաստանում որևէ կերպ հիշատակել Հայոց Ցեղսպանությունը: Մինչև 60-ական թթ.-ներն արգելված էր հայ արվեստագետներին անդրադառնալ Հայոց Ցեղասպանության արհավիրքներին: Եվ միայն 1965 թ.-ին, երբ հնարավոր դարձավ Ծիծեռնակաբերդում կառուցել Հայոց Ցեղասպանության զոհերին ի հիշատակ Եղեռնի կոթողը, արգելքի պատնեշը կարծես վերացավ: Հայ նկարիչներն սկսեցին ցուցադրել պատմական ճշմարտությունը հաստատող աշխատանքներ:

Էդուարդ Արծրունյանի այս աշխատանքը այն պատմական փաստերից մեկն է, թե ինչպես գաղթից, սովից, մահի արհավիքներից փախած հայ մայրերն, իրենց զավակների կամ որբ մնացած այլ երեխաների հետ գալիս - հավաքվում էին եկեղեցու պատերի տակ՝ Աստծուց ապաստան խնդրելու:

Սարգիս Խաչատուրյանը ստեղծել է մի շարք նկարներ հայ գաղթականների թեմաներով: Այս աշխատանքը ևս պատկանում է այդ շարքին: Տառապած և մտահոգ դեմքեր, շարժում, որը կարծես քարացած լինի, նկարի միջոցով փոխանցող լռություն ու հարց, որ դաջված են նրանց դեմքերին՝ ի՞նչ է լինելու հայ ազգի ճակատագիրը:

1924 թ.-ին Վիեննայում, նկարչի աշխատանքներով տպագրված ալբոմում, նրան բնութագրող մի արտահայտություն էր նշված՝ «Հայոց վշտի երգիչ»:

Ֆիլիպ Հակոբյան. «Եթե ավազը խոսել իմանալ, ապա ի՞նչ նա կասեր: Դեր-Զորի լուր ու դատարկ անապատների ավազն իր մեջ կրում է այն վկայությունը, որը թուրք ազգ ժխտում է: Իմ հոր զարմիկի, հորեղբայների, մորաքույրերի, ընկերների և հարևանների ոսկորները փշրված են այնտեղ: Իրենց բարեկեցիկ կյանքի, ծիծաղի օրերն ու սերը շշուկով խոսում են այդ ավազների մեջ: Մանուկների, իրենց ընտանիքների և մի ամբողջ ազգի զարմանքն ու տառապանքը ճչում են ականատես ավազներից՝ և լսերի դարձնելով աշխարհին»:

Ստեփան Ադրանիկյանը պատկերել է Արևմտահայ բանաստեղծ Սիամանթոյին, նույնքան լեցուն սիմվոլիզմով և ռոմանտիզմով ինչպես պոետի պոեզիան էր:

Հարուստ երևակայության և նուրբ զգացումների տեր բանաստեղծը երգում է հայրենիքի զավակների արյունոտ ճակատագիրը, ստեղծում ցնցող տրամադրությունների մթնոլորտ։ Սակայն Սիամանթոյի ստեղծագործությունն, ողբերգական պատկերների հետ միասին, ունի նաև լավատեսական բովանդակություն: Նկարագրելով թուրք բարբարոսների խոշտտանգումներին ենթարկված հայ ժողովրդի ողբերգական սարսափները, Սիամանթոն պատմության դասերի մեջ խտացրել է դարերի վրեժը և ազատագրական պայքարի կոչել Հայորդուն՝ նրա հերոսական մաքառումները հուսավառելով կյանքի և գոյության, պատվի և արդարության, լույսի և գեղեցկության իդեալի հավատով։ Սիամանթոյի ստեղձագործությունը ազգային երևույթ է ու հենց դրա շնորհիվ էլ ունի համամարդկային բովանդակություն։ Նա մեծ տաղանդով երգել է իմպերիալիզմի դարաշրջանում ոչնչացող փոքր ժողովրդի ողբերգությունը՝ ատելություն տածելով ամեն տեսակ բռնության նկատմամբ։

1915 թվականին նա գտնվում էր այն խմբի մեջ, և որին նույնպես, Անկարա քաղաքից ոչ հեռու մի ձորում, թուրք խուժանները տանջեցին վայրենաբար` զենքով, բրիչներով, քարերով, կացիններով։ Պատմում են, որ մյուս օրը թուրք բաշիբոզուկներն Անկարայի փողոցներում շրջում էին հայ մտավորականների տարազներով։