Սարյանական ներկապնակում հայտնված սև գույնը արտահայտեց ապրումների ողջ ողբերգականությունը: Սակայն իր հոգով նուրբ ու զգայուն հայ մտավորականությունը, որը խորապես ցնցված ու անպաշտպան էր այդ շրջանում, մի քանի տարի անց պետք է վերածներ հայրենի մշակույթը հարազատ երկրում: Այդ հզոր ներուժի գաղափարը խորհրդանշում է Ալեքսանդր Ծատուրյանի դիմանկարի լուսավոր հետին ֆոնում պատկերված պտղի ու ծաղկող ճյուղի մոտիվը:

Նազարեթ Կարոյան (արվեստի քննադատ). «Ցեղասպանությունը մեծ չափով տեխնոլոգիական ծրագիր էր և արարք: Իբրև այդպիսին այն չէր ենթադրում սոսկ մարդկանց խմբի պարզ ոչնչացում, վերացումը այն ամենի, ինչը վերաբերում է նրանց կենցաղին՝ ուտելուն (սրբիչ, սեղան, սփռոց, անձեռոցիկներ), քնելուն (մթել, վերմակ, սավան), ինտիմին, երազանքին, ամենօրյա կյանքի բացահայտ ու թաքուն այն պարագաներին, ինչը Բուրիդոն անվանում էր հաբիտուս: Գործողությունն ուղղված է ոչ միայն մարդկային հավաքականության, ամբողջ մի ցեղի վերարտադրողական օրգանները ոչնչացնելուն, այլև վկայող բոլոր նշանները վերացնելուն, սուգն ինքնին և սգո խոսքն անհնար դարձնելուն:

Սահակ Պողոսյանը, դիմելով ցեղասպանությանը, գործ ունի այս իրադրության հետ: Այս իրադրության մեջ ոչ թե պատմություններ չկան, այլ դրանց մասին խոսքն է, որպես այդպիսին, անհնար: Պարաֆինի ծածկույթով խլացնելով գործվածքեղենի զարդանախշերի գծային հստակություններն ու գունային պայծառությունները՝ նկարիչն ասես կերպավորում է դրանց թույլ շշունջների՝ ի վերջո լռության հանգող համրությունը»:

Նկարիչը իմպրեսիոնիստական ոգով պատկերել է Անիի ավերակներում վեր խոյացած այդքան ցավ ու տանջանք տեսած կիսաքանդ, բայց դեռ կանգուն եկեղեցին:

Անին պատմական Հայաստանի 11-րդ մայրաքաղաքն է եղել, որը մի ժամանակ հայտնի էր որպես «հազար ու մեկ եկեղեցիների քաղաք»: Քաղաքը հիմնադրվել է 5-րդ դարում, հետագա դարերի ընթացքում Անին բազմիցս ենթարկվել է օտար նվաճողների հարձակումներին՝ հրաշագեղ Անին իրենց ենթարկելու նպատակով: Օսմանյան Թուրքիայի կողմից իրականացված Հայոց Ցեղասպանության արդյունքում բնակչությունը բռնի ուժով տեղահանվեց իր հայրենի հողից: Անիի ավերակները մնացին օտար նվաճողների՝ թուրքերի ձեռքում, ովքեր բազմիցս փորձել են աղավաղել հայոց պատմությունը՝ Անին իրենց հայրենիքի մաս ներկայացնելու անհիմն փորձեր կատարելով:

Սերգեյ Փառաջանովը հաճախ մեկնաբանություն չէր տալիս իր աշխատանքներին, որպեսզի յուրաքանչյուր դիտող զգար և մեկնաբաներ այն յուրովի: Այս աշխատանքը ևս պատկանում է վարպետի չմեկնաբանված շարքին: